Brugpensioen: wie behartigt het maatschappelijk belang

Published by Securex, on 03/05/2012

Het begrip brugpensioen behoort, ondanks de lippendienst van zovelen, die wijzen op de financiële onhoudbaarheid van deze maatregel naar de toekomst , officieel alvast nog niet tot het verleden. Dit leert ons de meest recente case in de rij : die van Bekaert. Waar het brugpensioen in een ver verleden een middel geweest is om als “bedrijf  in moeilijkheden” af te raken van  (té dure…) oudere werknemers, wordt het op vandaag gemeengoed als onderdeel van de beslissingsvorming  bij elke bedrijfssanering. Dikwijls gaat het daarbij om een “win-win” tussen vakbonden, bedrijfsleiding, werknemers én aandeelhouders, waarbij onder de mom van een sociaal plan, de kost van deze saneringsoperatie op langere termijn wordt afgeschoven op de overheid, en dus eigenlijk op de hele maatschappij. In perioden van massale jongerenwerkloosheid werd dit vroeger vergoelijkt door te stellen dat op die manier nieuwe werkgelegenheidskansen werden geschapen en aldus het brugpensioen ook in die context kan verdedigd worden als oplossing.

De context van vandaag is op een aantal punten echter fundamenteel gewijzigd!
1.    Demografisch: de babyboomgeneratie is zich volop aan het terugtrekken van de arbeidsmarkt en de daaropvolgende generaties zijn qua getalsterkte gewoonweg niet in staat deze massale uittocht op te vangen. Professor Dr. Luc Sels (decaan Faculteit Economie & Bedrijfswetenschappen aan de KUL) stelde onlangs nog in die zin dat tussen 2010 en 2015 maar liefst 450.000 vacatures zullen moeten ingevuld worden, waarvan er 300.000 een rechtstreeks gevolg zijn van de uittrede van de 50-plussers. Door deze demografische evolutie dreigt de afhankelijkheidsratio (dwz. het aantal beroepsactieven per inactieve) op termijn onhoudbaar te worden en komt het solidariteitsprincipe, en tevens onze levensstandaard, ernstig in het gedrang.

2.    Levensduur: de gemiddelde levensduur van de Belg ligt op vandaag om en bij de 80 jaar… Het vervroegd uittreden van de arbeidsmarkt en het niet meer actief bijdragen aan de economie, betekent aldus dat iemand nog – geheel of gedeeltelijk – ruim 25 jaar ten laste valt van de maatschappij…

3.    Mismatch vraag en aanbod op de arbeidsmarkt: ondanks een kleine 200.000 niet- werkende werkzoekenden, alleen al in Vlaanderen, (cijfers maart 2012 VDAB) blijft het aantal openstaande vacatures schommelen rond de 50.000… Heel wat daarvan zijn knelpuntvacatures (dwz. deze staan meer dan 3 maand open zonder resultaat).

4.    Europa: in de objectieven van Europa 2020 vraagt men een werkzaamheidsgraad van de beroepsactieve bevolking tussen 20 en 65 jaar van 75%. Wij kunnen dit alleen bereiken als werknemers langer aan de slag blijven, …

Is ethiek een hol begrip?

Wij hebben op vandaag de mond vol over “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen “ (MVO), Corporate Social Responsability (CSR), Leadership en zelfs duurzame inzetbaarheid,…Valt dit nog te rijmen met de keuze voor kortzichtige oplossingen als het brugpensioen onder de huidige omstandigheden? Is het brugpensioen vandaag nog wel maatschappelijk, economisch en ethisch verantwoord? Wie behartigt de belangen van de maatschappij die gedurende ettelijke jaren de kost zal dragen van dit “quick & dirty”-gesjoemel? Het lijkt ons dan ook niet meer dan normaal dat de overheid niet langer wil en kan meespelen in dit schimmenspel en zich steeds assertiever opstelt in deze materie.

Wat is het alternatief?

Eigen onderzoek geeft aan dat 50-plussers even sterk gemotiveerd zijn als hun jongere collega’s. Weliswaar zullen zij bepaalde fysieke en mentale belasting niet meer in dezelfde mate aankunnen en hebben zij nood aan hersteltijd (“recovery time”). Het lijkt ons dan ook nuttig en nodig dat bedrijven in samenwerking met de overheid én de sociale partners creatief op zoek gaan naar condities en contexten waaronder het mogelijk is deze mensen aan de slag te houden.
Deze contexten en condities situeren zich o.a. rond de arbeidstijd (aantal uren/dagen per week), de arbeidsomstandigheden (werkplaats, mobiliteit) en de arbeidsinhoud.

Wij dienen naar de toekomst bijzonder omzichtig om te springen met het fenomeen brugpensioen als “gemakkelijkheidsoplossing” voor één of ander sociaal plan of collectief ontslag. De voorziening in de programmawet van de recente regering, om bij een collectief ontslag in elk geval een beroep te doen op de bevolkingspiramide in het bedrijf, is op dit punt al een goede aanzet naar een meer leeftijdsneutraal beleid.

Zijn verder alle andere oplossingen aan bod gekomen, inclusief de individuele vraag aan een werknemer of hij of zij nog wil en kan werken en onder welke omstandigheden, in het kader van bv. een kwalitatieve outplacementbegeleiding? Werd er nagegaan welke de openstaande (knelpunt) vacatures zijn in een bepaalde regio vooraleer de beslissing te nemen? Kan een werknemer eventueel deeltijds aan de slag blijven?

Alle “one fits all” oplossingen, inclusief het brugpensioen, zijn in  wezen  geen goede oplossingen. Veel beter lijkt het ons op  individuele basis na te gaan welke de mogelijkheden en beperkingen zijn. En het “ aan de slag willen blijven” als oplossing te in elk geval te stimuleren en te belonen op alle gebieden, ook niet-financieel…

Frank Vander Sijpe (Director HR Research Securex). Contact: Frank.Vander.Sijpe@securex.be